Gene Stratton Porter
MỘT CÔ GÁI Ở LIMBERLOST
Nguyễn Thành Nhân dịch
Dịch từ nguyên tác A Girl of The Limberlost
của Gene Stratton Potter
Dịch giả giữ bản quyền bản tiếng Việt
Copyright © Nguyễn Thành Nhân 2020
VỀ TÁC
GIẢ
Nhà văn, nhà tự nhiên học và
nhiếp ảnh gia tự nhiên Gene Stratton-Porter, nhủ danh Geneva Grace Stratton chào đời trong một trang trại ở hạt Wabash vào ngày 17/8/1863. Bà là con út
trong số 12 người con. Mẹ của Gene chết năm 1875 do bệnh thương hàn, và cha bà
đã một mình nuôi nấng các con. Sống ở một vùng nông thôn, Gene chỉ nhận được
rất ít sự giáo dục chính quy, thay vào đó, bà đã biến thiên nhiên thành trường
học của mình. Từ khi còn bé, bà đã thể hiện sự quan tâm sâu sắc đối với thiên
nhiên và động vật hoang dã. Bà thích chơi với chim và cho chúng ăn trong tổ của
chúng. Cha của Gene, một nông dân và nhà truyền giáo bán thời gian, cũng dạy bà
rằng thực vật và động vật là quà tặng từ Thiên Chúa và nên được đối xử tôn
trọng. Năm 11 tuổi, gia đình Gene chuyển đến Wabash và Gene bắt đầu đi học
thường xuyên. Tuy nhiên, bà đã bỏ học cấp ba ngay trước khi tốt nghiệp, thất
vọng với cấu trúc cứng nhắc của hệ thống trường công.
Ngày 21/4/1886, Gene kết hôn với
Charles D. Porter, một thương nhân ở Geneva, Ind. Hai người có một con gái duy
nhất, Jeannette, chào đời năm 1887. Khi dầu mỏ được phát hiện trên một số trang
trại mà ông Porter sở hữu, gia đình họ trở nên giàu có. Gene đã xây dựng một
ngôi nhà 14 phòng do bà tự thiết kế, Cabin
Limberlost, như Gene gọi nó, gần đầm lầy Limberlost. Gene không giống như
hầu hết phụ nữ thời đó. Thay vì ở nhà và may vá hoặc nấu ăn, bà thích đi khám
phá ở đầm lầy Limberlost. Ở đó, sử dụng một chiếc máy ảnh vốn là quà Giáng sinh
của con gái, bà đã chụp ảnh cận cảnh những loài chim và động vật đầy màu sắc
trong môi trường sống tự nhiên của chúng. Khi vào khám phá đầm lầy, bà mang
theo máy ảnh và súng, để đề phòng rắn độc. Gene đã gửi những bức ảnh và bài báo
về thiên nhiên của mình cho các tạp chí như Recreation
và Outing.
Ngay sau đó, Gene quyết định thử
viết tiểu thuyết như một cách để thu hút một lượng độc giả lớn hơn. Bà đã viết
nhiều cuốn tiểu thuyết best-selling ngoài những bài báo chuyên đề cho các tạp
chí quốc gia như McCall's và Good Housekeeping, và một số tạp chí
khác. Những cuốn tiểu thuyết hấp dẫn về con người và môi trường Limberlost đã giúp
vùng đầm lầy này trở nên nổi tiếng và đã được dịch sang hơn hai mươi
ngôn ngữ, bao gồm cả chữ nổi dành cho người mù. Ở thời kỳ đỉnh cao vào thập
niên 1910, các tác phẩm này đã thu hút khoảng 50 triệu độc giả.
Bà là một
tác giả đa năng, với nhiều thể loại khác nhau, gồm 12 quyển tiểu thuyết: Bài ca
của chim giáo chủ (The Song of the Cardinal, 1903), Tàn Nhang (Freckles, 1904), Dưới chân cầu vồng (At the Foot of the Rainbow, 1907), Một cô gái ở Limberlost (A
Girl of the Limberlost, 1909), Người hái thuốc (The Harvester, 1911), Chú
bé tí hon (Laddie, 1913), Michael O’Halloran (Michael
O'Halloran, 1915), Một người con gái của vùng
đất (A Daughter of the Land,
1918), Con gái của cha nàng (Her Father's Daughter, 1921) Lá cờ trắng (The White Flag, 1923), Người
giữ ong (The Keeper of the Bees,
1925), Khu vườn kỳ diệu (The Magic Garden, 1927); 8 quyển
nghiên cứu tự nhiên: Tôi đã làm gì với
những chú chim (What I Have Done with Birds, 1907; in
lại và mở rộng với nhan đề mới Những
người bạn lông vũ (Friends in
Feathers, 1917), Chim của Thánh Kinh (Birds of the Bible, 1909), Nhạc của rừng (Music of the Wild, 1910), Bướm
đêm ở Limberlost (Moths of the
Limberlost, 1912), Sống với chim
chóc (Homing with the Birds,
1919), Những đôi cánh (Wings, 1923), Những câu chuyện khó tin (Tales
You Won't Believe, 1925); 4 tập
thơ: Con chim lửa (The Fire Bird, 1922), Jesus của Thạch anh (Jesus
of the Emerald, 1923), Cánh đồng
trong mơ (Field o’ My Dreams: The
Poetry of Gene-Stratton Porter, 2007),
Chi đại kích (Euphorbia, 1923,
in trong tạp chí Good Housekeeping từ tháng 1 tới tháng 3
1923; chưa được in thành sách); 3 quyển
sách thiếu nhi và 1 tuyển tập tiểu luận: Sau trận lũ (After the
Flood, 1911), Các loài chim ở
Limberlost (Birds of the
Limberlost, 1914), Gương mặt sớm
mai ((Morning Face, 1916), Chúng ta hãy quyết tâm cao độ (Let Us Highly Resolve, 1927).
Tám tác phẩm tiểu thuyết của bà đã được
chuyển thể thành phim nhiều lần:
·
Một cô gái ở Limberlost, do James Leo Meehan đạo diễn (1924, dựa vào tiểu thuyết Một cô gái ở Limberlost)
·
Chuyện tình ở
Limberlost do William Nigh đạo diễn (dựa
vào tiểu thuyết Một cô gái ở Limberlost, 1938)
·
Mối tình đầu của nàng, do Edward
Dmytryk đạo
diễn (1940, dựa vào tiểu thuyết Con gái
của cha nàng)
·
Tàn Nhang về nhà, do Jean
Yarbrough đạo
diễn (1942, dựa vào một đoạn tiếp của tiểu thuyết Tàn Nhang)
·
Cậu bé thành thị, do John Kent
Harrison đạo
diễn (1992, phim truyền hình, dựa vào tiểu thuyết Tàn Nhang)
Năm 1912, buồn bã vì sự cạn kiệt
của đầm lầy Limberlost thân yêu, bà chuyển đến hồ Sylvan tại thành phố Rome, tiểu
bang Indiana, nơi bà xây dựng “Ngôi nhà gỗ trong rừng hoa dại”. Tuy nhiên,
những năm làm việc vất vả đã làm cho sức khỏe của bà giảm sút. Năm 1918, do
kiệt sức, bà đã tới điều trị tại một bệnh viện ở New York. Năm sau, bà đến
California để hồi phục trong điều kiện khí hậu nắng ấm. Ở đó, bà đã thành lập
một hãng phim để chuyển thể một số tiểu thuyết của mình thành phim. Bà qua đời
trong một tai nạn xe hơi thảm khốc vào năm 1924.
Hầu hết các tiểu thuyết của bà đều dựa trên bối cảnh của Limberlost, Vì vậy, chúng ta cũng nên tìm hiểu đôi chút về địa danh này:
Đầm lầy
Limberlost nằm ở phía đông tiểu bang Indiana là một vùng đất ngập nước rộng
lớn, được biết đến trên toàn quốc với những dòng suối chảy vào sông Wabash. Hồi
đầu nó bao phủ 13.000 mẫu Anh (53 km²) của các hạt Adams và Jay ngày nay. Một
số vùng của nó được gọi là Loblolly Marsh, dựa trên một từ của thổ ngữ Miami chỉ
mùi lưu huỳnh của khí đầm lầy. Các vùng đất ngập nước có thảm thực vật hỗn hợp
và môi trường sinh thái đa dạng, bao gồm các loài chim địa phương, chim di trú
và côn trùng, cũng như các loài động vật phong phú.
Người Mỹ
gốc Âu đã rút cạn Limberlost để phát triển nông nghiệp vào đầu thế kỷ 20, phá
hủy môi trường sống tại đây. Từ những cuốn tiểu thuyết của Gene Stratton Potter, sự chú ý của người dân
Hoa Kỳ nói chung và người dân ở Tiểu bang Indiana nói
riêng đối với việc khôi phục lại và bảo tồn môi trường, cảnh quan và hệ sinh thái
của vùng đầm lầy Limberlost đã nhanh chóng gia tăng. Từ năm 1997, một phần của
nó đã được khôi phục. Các nhà quan sát đã ghi nhận sự trở lại của côn trùng,
chim và động vật hoang dã đủ loại. Khoảng 1.500 mẫu Anh (6,1 km2) đã được khôi
phục kể từ năm 2015. Một số nhóm hỗ trợ đã mua lại những phần đất hiện nay được
biết đến với tên gọi Khu bảo tồn thiên nhiên Loblolly Marsh, do Sở Tài nguyên
Thiên nhiên Indiana quản lý. Hiện nay nơi này là một khu du lịch sinh thái nổi
tiếng của Hoa Kỳ.
Theo dữ liệu của Viện bảo
tàng Tiểu bang Indiana, tên gọi của vùng đầm lầy này xuất phát từ giai thoại về
“Limber” Jim' Corbus (Jim Corbus ‘Lanh lẹ’). Ông đã đi săn trong đầm lầy và
không bao giờ quay trở lại. Từ đó cư dân địa phương gọi vùng đất này là
Limberlost (Limber đã mất tích).
***
SƠ ĐỒ KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN
LIMBERLOST HIỆN NAY
Giới thiệu
Một cô
gái ở Limberlost là một câu chuyện hay và
cảm động, đầy ắp tình người. Giữa Elnora, một cô bé mười sáu tuổi đáng yêu và
hai vợ chồng láng giềng Sinton. Giữa Elnora và Billy, một thằng bé năm tuổi,
bụi đời, vì cha em, dù là một người thương con, thường xuyên say xỉn đến độ bỏ
bê con cái. Giữa Edith Carr và Elnora, hai đối thủ trong một trận chiến ái
tình…
Câu chuyện có nhiều nút thắt, và tác giả gỡ dần
những nút thắt đó một cách khéo léo, tài tình. Nhiều đoạn có thể làm cho người
đọc xúc động đến rưng rưng nước mắt. Như đoạn bà Comstock, mẹ của Elnora vào
đầm lầy săn lùng bướm suốt đêm, cố tìm bắt một con bướm Hoàng Đế cho em. Bà là
một người mẹ khác thường, kỳ lạ. Bà vừa yêu Elnora, lại vừa ghét em, do định
kiến chính vì em mà bà không thể cứu chồng mình thoát chết. Ông Comstock chồng
bà là một người đàn ông tính tình phóng đãng, ham vui. Đêm bà Comstock sinh ra
Elnora cũng là đêm mà ông hò hẹn với Elvira Carney, một phụ nữ trong vùng, để
cùng tới dự một cuộc khiêu vũ, và khi trở về, để tránh bị bà phát hiện mình đi
từ hướng nhà Elvira, ông đã đi vòng một ao lầy theo một lối xa lạ, và bị rơi
xuống ao, chết đuối. Bà Comstock nghe ông kêu cứu, chạy ra nhưng không thể cứu
được ông vì còn quá yếu do mới sinh con. Từ ngày đó trở đi, bà đối xử với
Elnora một cách thờ ơ, không mấy quan tâm tới cuộc sống cũng như những nhu cầu
tình cảm của em. Sau khi nghe bà Sinton kể lại nguyên nhân cái chết của chồng
mình, bà bắt đầu hối hận, và bắt đầu yêu thương Elnora như những bà mẹ bình
thường khác.
Billy là một nhân vật đáng chú ý trong tiểu
thuyết này. Em hiếu động, thích nghịch phá nhưng hoàn toàn là một đứa bé đáng
yêu, biết nhận ra những sai lầm và luôn cố gắng trở thành người tốt. Những đoạn
liên quan tới em đều có những chi tiết rất thú vị, buồn cười.
Edith Carr cũng là một nhân vật đáng chú ý khác. Nàng
là một tiểu thư giàu có, kiêu hãnh và luôn muốn nổi trội hơn tất cả những cô
gái thuộc tầng lớp của mình. Nàng và Philip Ammon đã đính hôn từ lâu, và hai
người thật sự yêu nhau. Nhưng vào cái đêm Philip tổ chức một buổi dạ vũ để vinh
danh nàng, tình cờ có một con bướm Hoàng Đế bay vào phòng khiêu vũ. Philip bắt
được nó và vội vã rời khỏi đó để gửi cấp tốc con bướm cho Elnora. Vài phút sau,
khi anh quay lại, Edith Carr vô cùng tức giận, và đã tháo chiếc nhận đính hôn
trả lại cho anh, tuyên bố hủy hôn trước hàng trăm quan khách. Trước đó, Philip
đã cảm thấy yêu mến và ngưỡng mộ Elnora, vì nàng là một cô gái thông minh, học
giỏi, có một tình yêu tha thiết đối với vạn vật trong tự nhiên và có một kiến
thức sâu sắc về chúng, nhiều hơn so với hầu hết các thầy cô giáo trong trường,
và có những đồng cảm với anh. Vì vậy, sau khi tình yêu dành cho Edith đã chết,
anh quay lại Limberlost và tỏ tình với Elnora nhưng nàng không đồng ý. Sau khi
nguôi giận, Edith muốn quay lại giảng hòa với Philip, nhưng tất cả đã muộn
màng.
Những lời đối thoại giữa các bên để giải quyết
những rắc rối trong cuộc tình tay ba éo le và gay cấn này là những điểm nhấn lý
thú mà tôi tin chắc sẽ làm cho người đọc vô cùng thích thú.
Điểm xuyết giữa những tình tiết câu chuyện, những
hình ảnh, âm thanh của rừng rú, của những cánh đồng, con sông, của chim chóc,
hoa bướm, cỏ cây tràn đầy sắc màu rực rỡ của thiên nhiên, hay nói như tác giả,
“Bài ca của Limberlost”, luôn hòa quyện ngân nga từ đầu đến cuối câu chuyện đời
của Elnora, một cô gái ở Limberlost.
Đọc xong cuốn truyện, ngoài cảm giác vui thú được
thuởng thức một tác phẩm hay, có lẽ người đọc cũng có một cái nhìn mới mẻ hơn,
nhiều thương mến và khát khao được hiểu biết hơn về thiên nhiên, về những môi
trường sống quanh chúng ta, nhất là những môi trường hoang dã đang ngày càng
thu hẹp lại vì sự thiếu quan tâm và tham lam của con người.
Cuối cùng, xin mời các độc giả thưởng thức câu
chuyện cảm động và thú vị này.
Sài Gòn, 01/07/2020
Nguyễn Thành Nhân
Cước chú: tôi muốn giới thiệu với độc giả ba tác phẩm của Gene Stratton, mong các bạn ủng hộ. Rất cám ơn.
