Mrs Dalloway - Phần 5

Virginia Woolf
Nguyễn Thành Nhân dịch

            Lúc đó chính xác là mười hai giờ; mười hai giờ theo chuông Big Ben; tiếng chuông đổ bao trùm khắp khu vực phía bắc London; hòa với tiếng chuông của những cái đồng hồ khác, trộn lẫn trong một cách thức mong manh siêu thoát với những đám mây và những làn khói, và lịm tắt giữa đàn chim hải âu – tiếng chuông báo mười hai giờ khi Clarissa đặt chiếc váy xanh của mình lên giường, và vợ chồng Warren Smith bước xuống phố Harley. Mười hai giờ là giờ hẹn của họ. Có lẽ, Rezia nghĩ, đó là nhà của ngài William Bradshaw với chiếc xe hơi xám ở phía trước. Những vòng tròn xám màu chì tan loãng giữa không trung.

            Thật sự là vậy – đó là chiếc xe hơi của ngài William Bradshaw; thấp, đầy uy thế, màu xám với những chữ viết tắt tên họ rõ ràng cài vào nhau trên tấm biển số, như thể những sự phô phang của thuật vẽ huy hiệu là không thích hợp, người đàn ông này là kẻ trợ giúp tinh thần, giáo sĩ của khoa học; và, vì chiếc xe màu xám, thế nên để hòa hợp với sự ngọt ngào đúng mực của nó, bên trong nó chất đống những tấm lông thú xám, những tấm chăn màu xám bạc, để giữ ấm cho vị phu nhân trong lúc bà chờ đợi. Vì ngài William thường đi khoảng sáu mươi dặm hoặc hơn về miền quê để viếng thăm những người giàu có, đau buồn, những kẻ có đủ tiền trả cho khoản phí rất lớn mà ngài William đã tính rất đúng đắn cho sự tư vấn của mình. Vợ ông chờ với những tấm chăn đắp quanh gối khoảng một giờ, ngả lưng ra sau, đôi khi suy nghĩ về những bệnh nhân, đôi khi, một cách đáng tha thứ, về bức tường bằng vàng, đang cao lên từng phút trong lúc bà chờ đợi; bức tường bằng vàng đang cao lên giữa họ và tất cả những thăng trầm lo lắng (bà đã chịu đựng nó một cách quả cảm; họ đã có những cuộc đấu tranh) cho tới khi bà cảm thấy bị lèn chặt trên một đại dương yên tĩnh, nơi chỉ có những cơn gió gia vị thổi qua; được kính trọng, được ngưỡng mộ, bị ganh ghét, hầu như không còn bất cứ điều gì để ước ao nữa, dù bà thấy tiếc sự rắn chắc của mình; thi thoảng mở một cửa hàng phúc thiện; đón mừng hoàng gia; ôi chao, có quá ít thì giờ với chồng bà, khi công việc của ông ngày càng nhiều; một đứa con trai học hành tấn tới ở Eton, bà cũng thích có một cô con gái; tuy nhiên, bà có nhiều mối quan tâm; phúc lợi thiếu nhi; việc chăm sóc những người động kinh sau điều trị, và nghệ thuật nhiếp ảnh, để nếu có một nhà thờ đang xây dựng, hoặc một nhà thờ bị đổ nát, bà sẽ hối lộ người trông coi nhà thờ, nhận chìa khóa và vào chụp ảnh; những tấm ảnh hầu như không thể phân biệt với tác phẩm của những tay chuyên nghiệp, trong lúc bà chờ đợi.

            Bản thân ngài William không còn trẻ nữa. Ông đã làm việc rất vất vả; ông đạt được địa vị của mình hoàn toàn nhờ vào năng lực (là con của một người chủ hiệu); yêu mến nghề của mình; trở thành một kẻ bù nhìn tốt ở những buổi lễ và nói năng hoạt bát – tất cả những thứ đã đạt được vào lúc ông được phong tước hiệp sĩ mang tới cho ông một dáng vẻ nặng nề, một dáng vẻ mệt mỏi (dòng bệnh nhân cứ chảy liên miên, những trách nhiệm và đặc quyền của nghề nghiệp của ông quá nặng nề); sự mệt mỏi, cùng với mái tóc bạc của ông, đã tăng thêm vẻ nổi bật khác thường ở sự hiện diện của ông và khiến ông nổi tiếng (điều quan trọng nhất khi xử lý những ca thần kinh) không chỉ về kỹ năng thần tốc, và sự chính xác hầu như không sai sót trong chẩn đoán mà còn là sự cảm thông; tài ứng biến; sự thấu hiểu tâm hồn con người. Ông có thể nhìn thấy ngay khoảnh khắc đầu tiên họ bước vào phòng (họ được gọi là vợ chồng Warren Smith); ông chắc chắn ngay lập tức khi ông nhìn thấy người đàn ông; đây là một ca cực kỳ nghiêm trọng. Đây là một ca sụp đổ hoàn toàn – sụp đổ hoàn toàn về mặt thể chất và thần kinh, với mọi triệu chứng ở một giai đoạn tiến triển, ông xác định ngay trong vòng một hai phút (viết những câu trả lời cho những câu hỏi trên một tấm thẻ màu hồng, lẩm bẩm những từ rời rạc).

Bác sĩ Holmes đã điều trị cho anh được bao lâu rồi?

Sáu tuần.

Đã kê đơn chút ít thuốc an thần? Bảo rằng không có gì nghiêm trọng? À phải, (những tay bác sĩ đa khoa đó! Ngài William nghĩ. Ông phải mất phân nửa thời gian của mình để tháo gỡ sai lầm của họ. Một số không thể khắc phục được.)

“Anh đã phục vụ với cấp bậc cao trong Cuộc chiến?”

Người bệnh lặp lại từ “Cuộc chiến” với vẻ dò hỏi.

Anh ta đang gắn liền ý nghĩa của những từ với một dạng biểu tượng. Một triệu chứng trầm trọng, được ghi chú trên tấm thẻ.

“Cuộc chiến à?” Người bệnh hỏi. Cuộc chiến tranh châu Âu – sự rắc rối nho nhỏ của những cậu học trò với thuốc súng đó à? Anh đã phục vụ với cấp bậc cao? Anh thật sự quên mất. Anh đã thất bại trong chính cuộc chiến tranh đó.

“Vâng, anh ấy đã phục vụ với cấp bậc cao.” Rezia bảo đảm với vị bác sĩ; “Anh ấy đã được thăng cấp.”

“Và họ đã đánh giá rất cao về anh ở văn phòng của anh?” Ngài William lẩm bẩm, liếc nhìn lá thư giới thiệu với lời lẽ rất rộng lượng của ông Brewer. “Vậy là anh không có gì phải lo lắng, không có những lo âu về tài chính, không có gì?”

Anh đã thực hiện một tội ác kinh khủng và bị kết án tử hình bởi bản chất con người.

“Tôi đã… tôi đã,” anh bắt đầu, “thực hiện một tội ác…”

“Anh ấy không hề làm bất cứ điều gì sai cả.” Rezia bảo đảm với vị bác sĩ. Nếu anh Smith có thể chờ, ngài William nói, ông sẽ nói chuyện với chị Smith ở phòng bên cạnh. Chồng của cô bị ốm rất nghiêm trọng, ngài William nói. Anh ta có đe dọa tự sát không?

Ồ, anh ta đã, cô khóc. Nhưng anh ấy không có ý đó, cô nói. Dĩ nhiên là không. Đây chỉ đơn giản là vấn đề nghỉ ngơi, ngài William nói; về sự nghỉ ngơi, nghỉ ngơi, nghỉ ngơi; một đợt nghỉ ngơi dài trên giường. Có một ngôi nhà vui tươi ở miền quê nơi chồng cô sẽ được chăm sóc chu đáo. Rời xa khỏi cô à? Cô hỏi. Không may là đúng vậy; những người chúng ta quan tâm nhất không tốt cho chúng ta khi chúng ta bị ốm. Nhưng anh ấy không bị điên, đúng không? Ngài William bảo ông chưa hề nói từ “điên”; ông gọi nó là việc không có một ý thức về sự tương quan. Nhưng chồng cô không ưa những vị bác sĩ. Anh ta sẽ từ chối tới đó. Ngài William giải thích một cách ngắn gọn và tử tế cho cô biết tình trạng của ca bệnh. Anh ta đã đe dọa sẽ tự sát. Không có chọn lựa thay thế nào cả. Đây là vấn đề luật pháp. Anh ta sẽ nằm dưỡng bệnh trong một ngôi nhà xinh đẹp ở nông thôn. Những người y tá rất tuyệt vời. Ngài William sẽ tới thăm bệnh anh ta mỗi tuần một lần. Nếu chị Warren Smith hoàn toàn chắc chắn chị không còn câu hỏi nào khác – ông không bao giờ thúc hối các bệnh nhân của mình – họ nên quay lại với chồng chị. Cô không còn điều gì phải hỏi nữa – không, với ngài William.

Thế là họ quay trở lại với kẻ cao quý nhất trong loài người; tên tội phạm đã đối mặt với những phán quan của hắn; nạn nhân đã bị phơi trần trên những đỉnh cao; kẻ chạy trốn; người thủy thủ bị chết đắm; nhà thơ của khúc tụng ca bất tử; vị chúa tể đã đi từ sự sống sang cái chết; trở lại với Septimus Warren Smith, đang ngồi trong cái ghế bành dưới cửa sổ mái nhà, nhìn đăm đăm vào một tấm ảnh chụp phu nhân Bradshaw mặc triều phục, lẩm bẩm những thông điệp về vẻ đẹp.

“Chúng tôi đã chuyện trò đôi chút.” Ngài William nói.

“Ông ấy bảo anh bị ốm, ốm rất nặng.” Rezia khóc.

“Chúng tôi đã sắp xếp rằng anh nên tới ở tại một ngôi nhà.” Ngài William nói.

“Một trong những ngôi nhà của Holmes?” Septimus cười khẩy.

Anh chàng này đã tạo một ấn tượng khó chịu. Vì trong lòng ngài William, kẻ có cha là một thương nhân, có một sự kính trọng tự nhiên đối với việc ăn mặc đàng hoàng; sự luộm thuộm khiến ông bực dọc; thêm nữa, sâu xa hơn, trong lòng ngài William, kẻ chưa bao giờ có thì giờ để đọc, có một sự căm ghét, được chôn giấu rất sâu, đối với những người có học thức bước vào phòng của ông và thể hiện ra rằng những vị bác sĩ, mà nghề nghiệp của họ là một sự căng thẳng thường xuyên hơn tất cả những phân khoa cao nhất, không phải là những người có giáo dục.

“Một trong những ngôi nhà của tôi, anh Warren Smith ạ,” ông nói, “nơi chúng tôi sẽ dạy cho anh cách nghỉ ngơi.”

Và chỉ còn một điều nữa.

Ông hoàn toàn chắc chắn rằng khi Warren Smith đã khỏe mạnh, anh sẽ là người cuối cùng trên đời này làm cho vợ mình sợ hãi. Nhưng anh đã nói tới việc tự sát.

“Tất cả chúng ta đều có những lúc nản lòng.” Ngài William nói.

Một khi bạn ngã xuống, Septimus lặp lại với chính mình, bản chất con người đè lên bạn. Holmes và Bradshaw đang đè lên bạn. Họ đang lùng sục trong sa mạc. Họ thét gào, bay vào chốn hoang dã. Sự tra tấn hành hạ được áp dụng. Bản chất con người rất nhẫn tâm.

“Thỉnh thoảng anh lại lên cơn bốc đồng?” Ngài Willian hỏi, với cây bút chì đặt trên tấm thẻ màu hồng.

Đó là việc riêng của anh, Septimus nói.

“Không ai sống chỉ cho bản thân mình.” Ngài William nói, liếc nhìn tấm ảnh chụp vợ mình trong bộ triều phục.

“Và anh có một sự nghiệp rực rỡ ở trước mặt.” Ngài William nói. Có lá thư của ông Brewer trên bàn. “Một sự nghiệp cực kỳ rực rỡ.”

Nhưng nếu anh đã thú tội? Nếu anh đã thông báo? Vậy họ có miễn cho anh những cuộc tra tấn hay không?

“Tôi… tôi…” anh nói lắp bắp.

Nhưng tội ác của anh là gì? Anh không thể nhớ ra.

“Thế nào?” Ngài William động viên anh. (Nhưng nó đang ngày càng chậm trễ.)

Tình yêu, những cây cối, không có tội ác – thông điệp của anh là gì?

Anh không thể nhớ ra nó.

“Tôi… tôi…” Septimus lắp bắp.

“Hãy cố suy nghĩ về bản thân anh càng ít càng tốt.” Ngài William nói với lòng tốt. Thật sự ông không khỏe mấy để dông dài thêm.

Họ còn muốn hỏi ông về bất cứ điều gì khác không? Ngài William sẽ tiến hành mọi việc chuẩn bị (ông lẩm bẩm với Rezia) và ông sẽ cho cô biết giữa năm và sáu giờ chiều hôm đó, ông lẩm bẩm.

“Hãy tin cậy ở tôi về mọi thứ.” Ông nói, và tiễn họ ra.

Chưa bao giờ, chưa bao giờ Rezia cảm thấy đau khổ đến thế trong đời mình! Cô đã yêu cầu sự giúp đỡ và đã bị bỏ rơi! Ông ta đã phụ lòng cô! Ngài William Bradshaw không phải là một người tốt.

Chỉ riêng chi phí bảo dưỡng cho chiếc xe hơi đó đã khiến ông ấy tốn bộn tiền, Septimus nói, khi họ bước ra đường.

Cô bám vào tay anh. Họ đã bị bỏ rơi.

Nhưng cô còn muốn gì hơn nữa?

Ông cho các bệnh nhân của mình bốn mươi lăm phút; và nếu trong bộ môn khoa học chính xác này, môn khoa học phải xử lý, nói cho cùng, thứ mà chúng ta không biết gì về chúng hết – hệ thần kinh, bộ não của con người – một bác sĩ đánh mất ý thức về sự tương quan, ông ta sẽ thất bại với tư cách một bác sĩ. Chúng ta phải có sức khỏe; và sức khỏe là sự tương quan; để khi một người đàn ông bước vào phòng của bạn và và bảo anh ta là đấng Ky-tô (một ảo tưởng phổ quát), và có một thông điệp, như đa số bọn họ thường có, và đe dọa, như họ thường làm, sẽ tự sát, bạn cầu viện tới sự tương quan; ra lệnh phải nghỉ ngơi trên giường; nghỉ ngơi trong trạng thái cô đơn; im lặng và nghỉ ngơi; nghỉ ngơi không có bạn hữu, không có sách vở, không có những thông điệp; nghỉ ngơi trong sáu tháng; cho tới khi một người đàn ông cân nặng 114 cân Anh khi bước vào sẽ cân nặng 168 cân Anh khi bước ra.

Sự tương quan, sự tương quan thiêng liêng, nữ thần của ngài William, mà ngài William đã thủ đắc được khi tới những bệnh viện, khi câu cá hồi, khi trở thành cha của một đứa con trai nhờ vào phu nhân Bradshaw, kẻ tự mình cũng câu cá hồi và chụp những tấm ảnh hầu như không thể phân biệt với tác phẩm của những tay chuyên nghiệp. Khi tôn thờ sự tương quan, ngài William không chỉ làm cho bản thân mình được thịnh vượng mà còn giúp cho nước Anh thịnh vượng, tách riêng những người điên của Người ra, ngăn cấm việc sinh sản, trừng phạt sự tuyệt vọng, buộc những kẻ thiểu năng không thể phổ biến những quan điểm của họ cho tới khi cả họ cũng chia sẻ ý thức của ông về sự tương quan – của ông, nếu họ là đàn ông; của phu nhân Bradshaw, nếu họ là phụ nữ (bà ấy thêu, đan, dành ra bốn trong số bảy đêm để ở nhà với con trai), để không chỉ những đồng nghiệp của ông tôn trọng ông, mà cả những bạn hữu và bà con của các bệnh nhân của ông cũng dành cho ông lòng biết ơn nồng nhiệt nhất vì đã dứt khoát rằng những đấng Ky-tô nam và nữ có tài tiên tri này, những kẻ tiên đoán sự kết thúc của thế giới, hay sự ra đời của Thượng đế này, nên uống sữa ở trên giường, như ngài William đã ra lệnh; ngài William với kinh nghiệm ba mươi năm về những ca bệnh dạng này và bản năng không thể sai lầm của mình, đây là sự điên rồ, nhận thức này; thật sự, nhận thức của ông về sự tương quan.

Nhưng sự tương quan có một người chị em, ít tươi cười hơn, kinh khủng hơn, một nữ thần ngay lúc này đang hòa mình vào cái nóng và cát ở Ấn Độ, bùn và đầm lầy ở châu Phi, những vùng phụ cận của London, tóm lại, ở bất cứ nơi nào xu thế của ma quỷ quyến rũ những người đàn ông rơi ra khỏi niềm tin chân xác, cũng là chính bản thân mụ ta; ngay lúc này đang tham gia vào việc lao sầm xuống những thánh tích, đập nát những thần tượng, và dựng lên ở vị trí của chúng bộ mặt nghiêm khắc của chính mụ ta. Sự hoán chuyển là tên của mụ ta và mụ ta ăn tiệc trên ý chí của kẻ nhu nhược; thích gây ấn tượng, áp đặt, tôn sùng những đặc điểm của chính mụ ta in dấu trên gương mặt của đám đông. Ở góc phố Hyde Park, mụ ta đứng trên một cái chậu, đang giảng đạo; tự quấn mình trong vải liệm trắng và bước đi dưới vẻ ăn năn ngụy tạo với tư cách tình huynh đệ qua những nhà máy và những nghị viện; đưa ra sự trợ giúp, nhưng khao khát quyền lực; thô bạo hất khỏi đường đi của mình những kẻ không tán đồng, hay không hài lòng; ban lời chúc phúc cho những kẻ đang ngẩng lên, ngoan ngoãn đón nhận từ mắt mụ ta ánh sáng của chính họ. Cả quý bà này (Rezia Smith đã đoán biết về nó) cũng có nơi cư ngụ trong tim của ngài William, dù được che đậy, như thường lệ, bên dưới lớp ngụy trang hợp lý nào đó; một cái tên khả kính nào đó; tình yêu, bổn phận, sự tự hy sinh. Ông ta làm việc mới hăng hái làm sao – cực khổ biết bao để kêu gọi những khoản tài trợ, tuyên truyền cho những cuộc cải cách, khởi xướng ra những thể chế! Nhưng sự hoán chuyển, nữ thần khó tính, yêu thích máu hơn gạch, và ăn tiệc một cách tinh tế nhất trên ý chí của con người. Chẳng hạn, phu nhân Bradshaw. Mười lăm năm trước bà đã khuất phục. Bạn không thể làm gì để can thiệp; không có một cảnh tượng, một tiếng vang đột ngột nào; chỉ có sự chìm đắm chậm chạp, ngập sũng nước, của ý chí của bà vào ý chí của ông ta. Nụ cười của bà thật ngọt ngào, sự phục tùng của bà thật nhanh chóng; ăn tối ở phố Harley, việc dọn lên tám hay chín món, đãi mười hay mười lăm vị khách thuộc tầng lớp chuyên môn, diễn ra êm ả và lịch sự. Chỉ khi buổi chiều đã khoác lên một vẻ ảm đạm rất nhẹ nhàng, hay có lẽ là sự khó chịu, một dây thần kinh co giật, sự lần mò, sự vấp ngã và bối rối đã chỉ ra, một điều thật đau đớn để tin vào – rằng quý bà khốn khổ đó đã nói dối. Một lần, lâu rồi, bà đã câu cá hồi một cách thoải mái: giờ đây, để nhanh chóng chăm lo cho lòng khao khát quyền thế, sức mạnh khiến cho đôi mắt của ông chồng lóng lánh như có dầu, bà bị câu thúc, co rút lại, bị tỉa gọt, cắt xén, nhìn qua; khiến dù không biết chính xác điều gì làm cho buổi tối trở nên không vừa ý, và tạo nên áp lực này trên đỉnh đầu (có thể đổ lỗi cho cuộc trò chuyện mang tính chuyên môn, hay sự mệt nhọc của một bác sĩ lớn mà cuộc đời của ông, phu nhân Bardshaw nói, “không là của chính ông mà là của những bệnh nhân của ông”), nó vẫn không vừa ý: khiến những vị khách, khi đồng hồ điểm mười giờ, hít một hơi không khí của phố Harley thậm chí với sự sung sướng vô ngần; tuy nhiên, sự nhẹ nhõm đó không dành cho những bệnh nhân của ông ta.

Ở đó, trong căn phòng xám xịt, với những bức ảnh trên tường, và những đồ nội thất quý giá, dưới lớp kính của cửa sổ mái nhà, họ đã học cách nhận biết mức độ phạm tội của họ; co người trong những cái ghế bành, họ quan sát ông ta đi qua, vì lợi ích của họ, một bài tập lạ lùng với đôi cánh tay, mà ông ta vung ra rồi đặt mạnh trở lại hông, để chứng minh (nếu người bệnh ngoan cố) rằng ngài William là chủ của những hành động của ông ta chứ không phải người bệnh. Có một số người sụp đổ một cách yếu ớt; khóc nức nở, phục tùng; một số khác, được gợi hứng bởi sự điên loạn quá độ mà chỉ có Trời mới biết, gọi thẳng vào mặt ngài William rằng ông là một tên bịp bợm đáng nguyền rủa; chất vấn, thậm chí một cách bất kính hơn, chính bản thân cuộc sống. Vì sao sống? Họ thắc mắc. Ngài William đáp rằng cuộc sống vẫn tốt đẹp. Tất nhiên bức ảnh phu nhân Bradshaw trong bộ lông đà điểu được treo bên trên bệ lò sưởi, còn về phần thu nhập của ông, nó đúng là mười hai ngàn bảng mỗi năm. Nhưng, họ phản đối, cuộc sống không cho chúng tôi hào phóng như thế. Ông ta thừa nhận. Họ thiếu một ý thức về sự tương quan. Và có lẽ, nói cho cùng, không có Thượng đế? Ông ta nhún vai. Nói tóm lại, việc sống hay không sống này là việc riêng của chúng tôi. Nhưng họ đã phạm sai lầm. Ngài William có một người bạn ở Surrey, nơi họ dạy thứ mà ngài William đã thẳng thắn thừa nhận là một nghệ thuật khó khăn – một ý thức về sự tương quan. Ngoài ra còn có tình cảm gia đình, danh dự; lòng quả cảm; và một sự nghiệp rực rỡ. Tất cả những thứ này tạo nên bên trong ngài William một chiến sĩ kiên cường. Nếu họ làm ông thất vọng, ông phải hỗ trợ cảnh sát và những người tốt của xã hội, mà, ông ta nhận xét rất lặng lẽ, sẽ chăm sóc [cho họ] ở mạn Surrey, rằng những thôi thúc phi xã hội này, được nuôi dưỡng hơn bất cứ thứ gì khác bởi sự thiếu hụt máu tốt, sẽ được duy trì trong vòng kiểm soát. Rồi sau đó lén lút bước ra từ chỗ ẩn nấp của ông ta và trèo lên cái ngai của Nữ thần đó, kẻ có tham vọng giày xéo sự chống đối, in hình ảnh không thể tẩy xóa của chính mụ ta lên những nơi tôn nghiêm của những người khác. Trần truồng, vô phương tự vệ, kẻ kiệt sức, kẻ không có bạn hữu phải đón nhận cái dấu ấn ý chí của ngài William. Ông ta sà xuống; ông ta ngấu nghiến. Ông ta buộc mọi người câm lặng. Chính sự kết hợp giữa tính quả quyết và tính nhân bản này đã khiến cho ngài William cực kỳ ưa chuộng các phát hiện của những nạn nhân của ông ta.

Nhưng Rezia Smith kêu lên, trong lúc đi xuống phố Harley, rằng cô không thích người đàn ông đó.