Knut Hamsun
Giải Nobel văn chương 1920
Markens Grøde
Bản dịch: Nguyễn Thành Nhân
Quyển ICHƯƠNG XI
“Isak đánh xe đi cho đến lúc anh tới một cái ao giữa rừng hoang, và anh dừng lại ở đó. Một cái ao giữa cánh đồng thạch nam, đen, sâu, và mặt nước nhỏ hoàn toàn tĩnh lặng; Isak biết nó tốt cho việc gì; gần như anh không dùng tới loại gương soi nào ngoài một mặt nước nhỏ giữa đồng hoang như thế. Để coi hôm nay trông anh gọn gàng xinh đẹp thế nào, với một chiếc sơ mi đỏ, anh lấy ra một chiếc kéo và tỉa gọn bộ râu của mình. Một việc làm vô ích; phải chăng anh sắp làm cho mình trở nên đẹp trai ngay tức khắc khi cắt sạch bộ râu đã mọc suốt năm năm qua? Anh tỉa đi tỉa lại, ngắm nhìn mình trong tấm gương mặt nước. Lẽ ra anh có thể làm tất cả những việc này ở nhà, nhưng anh mắc cỡ khi thực hiện nó trước mặt Oline; thật quá sức chịu đựng khi đứng đó trước mũi bà và khoác vào một chiếc sơ mi đỏ. Anh tỉa đi tỉa lại, một số râu rơi xuống tấm gương rõ ràng của anh. Cuối cùng con ngựa trở nên nôn nóng và bước về phía trước; Isak đành tạm bằng lòng với chính mình như thế, và lại đứng lên. Thật sự, vì lý do nào đó, anh cảm thấy mình trẻ hơn ra – có quỷ sứ biết thế là thế nào, nhưng theo cách nào đó trông thanh mảnh hơn. Isak đánh xe xuôi xuống làng.
Hôm sau con tàu đưa thư tới. Isak trèo lên một tảng đá cạnh cầu tàu của người chủ tiệm, nhìn ra, nhưng vẫn không thấy Inger đâu cả. Có nhiều hành khách, những người lớn và lũ trẻ con đi cùng họ – Lạy Trời! Nhưng không có Inger. Anh đã lui về phía sau, ngồi trên tảng đá, nhưng không cần thiết phải ở phía sau thêm nữa; anh trèo xuống và đi tới chỗ con tàu hơi nước. Những thùng hàng hóa đang được lăn lên bờ, mọi người và những túi thư, nhưng Isak vẫn thiếu thứ mà vì nó anh đã tới đây. Có gì đó đằng kia – một phụ nữ với một bé gái, đã lên tới chỗ bến tàu; nhưng trông người phụ nữ đó xinh đẹp hơn Inger – dù Inger cũng rất dễ coi. Cái gì – sao vậy – nhưng đó chính là Inger! “Ừm,” Isak tự nhủ, và bươn tới để đón họ. Những lời chào hỏi: “Chào ngày lành,” Inger nói, và chìa tay ra; hơi lạnh, hơi xanh xao sau chuyến đi, và do bị ốm trên đường. Isak cứ đứng ngẩn ra đó; cuối cùng anh nói:
“Ừm. Hôm nay trời đẹp nhỉ.”
“Tôi đã thấy anh đi xuống,” Inger nói. “Nhưng tôi không muốn lên bờ cùng với số đông kia. Vậy là anh vừa xuống làng hôm nay hả?”
“Ờ, vâng. Ừm.”
“Và ở nhà mọi người vẫn khỏe, mọi thứ vẫn ổn?”
“Phải, cám ơn.”
“Đây là Leopoldine; nó chịu đựng chuyến đi tốt hơn tôi. Leopoldine, đây là cha của con; hãy đến bắt tay thật ngoan ngoãn đi nào.”
“Ừm,” Isak nói, cảm thấy rất lạ lùng – phải, anh giống như một người xa lạ với họ.
Inger nói: “Nếu anh tìm thấy một cái máy may ở chỗ con tàu, đó là của tôi. Và cả một cái rương nữa.”
Isak bước đi, hơn cả sẵn lòng, để tìm cái rương; những người trên tàu chỉ cho anh nó là cái nào. Cái máy may lại là một chuyện khác; Inger phải tự đi xuống và tìm nó. Nó là một cái hộp xinh đẹp, có hình thù kỳ lạ, với một cái nắp tròn bên trên, và một cái tay xách – một cái máy may ở những vùng này! Isak nhấc cái rương và cái máy may lên vai, rồi quay sang vợ và con:
“Tôi sẽ mang những thứ này lên ngay rồi trở lại lo cho nó.”
“Trở lại vì ai?” Inger hỏi, với một nụ cười. “Một bé gái lớn như thế, anh nghĩ là nó không tự đi được à?”
Họ đi lên chỗ Isak để lại cỗ xe và con ngựa.
“Anh đã mua một con ngựa mới?” Inger hỏi. “Và đó là thứ mà anh đã có, một cỗ xe với một chỗ ngồi bên trong?”
“Đó là điều tự nhiên,” Isak nói. “Cái tôi muốn nói là: cô có muốn ăn chút gì đó không? Tôi có mang theo sẵn tất cả các thứ.”
“Hãy chờ tới khi chúng ta đi được một lúc đã,” nàng nói. “Leopoldine, con có thể leo lên ghế không?”
Nhưng cha nó không để nó làm thế; nó có thể rơi xuống dưới bánh xe. “Cô hãy ngồi với nó và tự đánh xe.”
Thế là họ đánh xe lên đường, Isak đi bộ theo sau.
Anh nhìn hai người ngồi trên xe trong lúc bước đi. Đó là Inger, ăn mặc một cách lạ lùng, trông kỳ lạ và xinh đẹp, giờ thì không còn cái môi sứt mà chỉ là một cái sẹo nhỏ xíu ở môi trên. Không còn tiếng xì xào khi nói chuyện; nàng nói rõ ràng mọi thứ, và đó là điều kỳ diệu hơn hết thảy. Một chiếc khăn choàng len xám và đỏ với một đường viền tuyệt diệu trùm lên mái tóc đen của nàng. Nàng quay lại và gọi anh:
“Thật đáng tiếc khi anh không mang theo một tấm mền da; con bé sẽ thấy lạnh khi đêm xuống, tôi ngờ thế.”
“Nó có thể mặc cái áo khoác của tôi,” Isak nói. “Và khi chúng ta lên tới chỗ cánh rừng, tôi đã để sẵn một tấm mền da trên đường ở đó.”
“Ồ, anh đã để một tấm mền trong rừng à?”
“Phải, tôi không muốn mang nó theo suốt cả chặng đường, vì có khi cô không đến hôm nay.”
“Ừm. Lúc nãy anh nói gì nhỉ, hai đứa bé vẫn khỏe mạnh?”
“Phải, cám ơn cô.”
“Tôi cho rằng giờ đây chúng đã là những anh chàng to lớn?”
“Phải, đúng thế. Chúng vừa mới trồng khoai xong đó.”
“Ồ,” người mẹ nói, mỉm cười, và lắc đầu. “Chúng đã có thể trồng khoai rồi sao?”
“Sao chứ, Eleseus, nó giúp một tay trong chuyện này, và nhóc Sivert thì giúp trong chuyện khác,” Isak nói một cách tự hào.
Bé Leopoldine đang đòi có thứ gì đó để ăn. Ồ, một sinh vật bé nhỏ xinh đẹp; một con bọ rùa trên một cỗ xe ngựa! Nó nói chuyện với một giọng ngân nga như hát, một giọng nói lạ lùng, như nó đã học ở Trondhjem. Thỉnh thoảng Inger phải phiên dịch. Nó có những đặc điểm của các anh nó, đôi mắt nâu và đôi má bầu dục, tất cả đều thừa hưởng từ mẹ chúng; phải, chúng là con của mẹ chúng, và việc đó thật là tuyệt! Isak hơi mắc cỡ với cô con gái bé bỏng của anh, mắc cỡ với đôi giày nhỏ xíu và đôi tất len dài, mỏng và chiếc váy ngắn của nó; khi nó đến gặp người cha xa lạ của mình, nó đã khẽ nhún gối chào và đưa bàn tay nhỏ xíu ra cho anh.
Họ đi vào rừng và dừng lại để nghỉ ngơi và ăn một bữa.
Con ngựa được cho ăn cỏ khô; Leopoldine chạy tung tăng trên cánh đồng thạch nam, vừa ăn vừa đi.
“Anh không thay đổi nhiều lắm,” Inger nói, nhìn chồng mình.
Isak liếc mắt về một phía và nói, “Không nhiều, cô nghĩ thế à? Nhưng cô đã trở nên rất tuyệt các thứ.”
“Ha ha! Không. Giờ tôi là một bà già rồi,” nàng nói với vẻ đùa cợt.
Chẳng ích gì khi che giấu sự thật: giờ Isak không chắc ăn chút nào về bản thân anh. Anh không tìm thấy sự bình tĩnh mà vẫn giữ vẻ xa cách, mắc cỡ, như thể hổ thẹn về chính mình. Làm sao bây giờ vợ anh lại có thể già đi được? Nàng không thể ít hơn ba mươi – nói thế có nghĩa là nàng không thể nhiều hơn, tất nhiên. Và Isak, với tất cả những gì anh vừa ăn xong, chợt kéo một nhánh thạch nam lên và cắn vào nó.
“Gì thế, anh đang ăn thạch nam à?” Inger kêu lên và cười rộ.
Isak ném nhánh cây xuống, tọng đầy một miệng thức ăn, và đi lên chỗ con đường, nắm lấy hai chân trước của con ngựa và nhấc bổng phần trước của nó lên cho tới lúc con vật đứng trên hai chân sau. Inger nhìn anh với sự ngạc nhiên.
“Anh làm thế chi vậy?” nàng hỏi.
“Ồ, nó rất thích đùa,” Isak nói, và thả con ngựa xuống lại.
Nào, anh đã làm thế vì lý do gì? Chỉ là một thôi thúc đột ngột; có lẽ anh làm thế để che đậy nỗi bối rối của mình.
Họ lại khởi hành, và cả ba đi bộ một chặng. Họ tới một nông trại mới.
“Cái gì ở kia vậy?” Inger hỏi.
“Đó là chỗ ở của Brede, anh ta đã mua nó.”
“Brede?”
“Anh ta gọi nó là Breidablik. Có đồng cỏ rộng, nhưng ít gỗ.”
Họ nói về cái nông trại mới khi đi ngang qua nó. Isak nhận thấy cỗ xe của Brede vẫn còn để ngoài trời.
Lúc này đứa bé bắt đầu buồn ngủ, và Isak nhẹ nhàng bế nó trên tay. Họ tiếp tục đi. Chẳng bao lâu Leopoldine ngủ thiếp đi, và Inger nói:
“Chúng ta sẽ lấy tấm mền trùm nó lại và nó có thể nằm trong xe ngủ bao lâu tùy ý.”
“Nó sẽ bị lắc vỡ thành từng mảnh mất,” Isak nói, và tiếp tục bế nó. Họ băng qua những cánh đồng thạch nam và lại đi vào rừng.
“Xùy, đứng lại!” Inger nói, và con ngựa dừng lại. Nàng bế lấy đứa bé từ tay Isak, bảo anh dời chỗ cái rương và chiếc máy may để chừa một chỗ cho Leopoldine ở cuối xe. “Lắc ư? Không lắc chút nào đâu!”
Isak sắp xếp lại các thứ, quấn đứa bé trong tấm mền và gấp chiếc áo khoác lại, đặt dưới đầu nó. Rồi họ lại lên đi tiếp.
Người đàn ông và vợ anh tán gẫu về chuyện này chuyện nọ. Mặt trời vẫn còn treo cao cho tới tận xế chiều, và thời tiết khá ấm áp.
“Oline ngủ ở đâu?” Inger hỏi.
“Trong căn phòng nhỏ.”
“Thế à! Còn bọn nhóc?”
“Chúng ngủ trên giường chúng trong phòng lớn. Trong đó có hai cái giường, ngay sau khi cô đi khỏi.”
“Nhìn anh bây giờ xem,” Inger nói, “tôi có thể thấy anh chẳng khác gì lúc trước. và đôi vai của anh nữa, chúng đã vác hàng trăm gánh nặng trên con đường này, nhưng có vẻ chúng chưa trở nên yếu đi vì chuyện đó.”
“Ừm. Có thể. Điều tôi muốn nói là: Suốt những năm ở đó cô sống ra sao? Có chịu được không?” Ồ, lúc này lòng Isak đang trở nên mềm dịu; anh hỏi nàng câu đó, và tự hỏi trong đầu mình.
Và Inger đáp” “Phải, không có gì để than phiền cả.”
Họ trò chuyện với nhau một cách xúc động, và Isak hỏi nàng đi bộ có mệt không, có muốn trở lên xe ngồi một khúc đường không. “Không, cám ơn,” nàng nói. “Nhưng tôi không biết chuyện gì xảy ra với mình hôm nay nữa; sau khi bị ốm trên tàu, tôi cứ thấy đói bụng suốt.”
“Sao, cô muốn ăn gì đó không?”
“Có, nếu anh không ngại phải dừng lại quá lâu.”
Ôi chao, cái cô nàng Inger đó, có lẽ việc đó không phải là vì bản thân nàng mà vì Isak. Nàng muốn anh ăn thêm lần nữa, anh đã làm hỏng bữa ăn cuối của mình với việc nhấm nháp nhánh thạch nam.
Buổi chiều còn sáng và ấm áp, và họ chỉ phải đi thêm vài dặm nữa; họ ngồi xuống và ăn thêm lần nữa.
Inger lấy từ rương ra một cái gói và bảo:
“Tôi có mang theo vài thứ cho hai đứa con trai. Chúng ta hãy đi đến bụi cây phía trước, ở đó ấm hơn.”
Họ đi tới chỗ bụi cây, và nàng khoe với Isak các thứ; những sợi dây đeo quần có khóa cho hai đứa con trai, những cuốn sách vở tập viết với các mẫu chữ ở đầu trang, một cây bút chì cho mỗi đứa, một con dao nhíp cho mỗi đứa. Và nàng cũng có một cuốn sách tuyệt vời cho chính mình. “Nhìn này, có tên tôi trong đó. Một cuốn kinh cầu nguyện.” Đó là một món quà kỷ niệm của viên giám đốc.
Isak tán thưởng từng vật một trong im lặng. Nàng lôi ra một mớ cổ áo, chúng là của Leopoldine. Và nàng trao cho Isak một cái khăn quàng cổ bóng láng như lụa.
“Cái này là cho tôi?” anh hỏi.
“Vâng, cho anh.”
Anh cẩn thận cầm nó trên tay và vuốt ve nó.
“Anh nghĩ nó có đẹp không?”
“Đẹp, sao chứ, tôi có thể đi khắp thế giới với một chiếc khăn như thế này.”
Nhưng những ngón tay của Isak khá thô kệch; chúng dính chặt vào thứ vải lụa lạ lùng đó.
Bây giờ Inger không còn món gì để khoe nữa. Nhưng khi nàng đã gói tất cả các thứ lại, nàng ngồi im ở đó; và theo cách nàng ngồi, anh có thể trông thấy đôi chân và đôi tất viền đỏ của nàng.
“Ừm,” anh nói. “Tôi cho là các thứ đó được làm ở thị trấn?”
“Tôi mua len ở thị trấn, nhưng tôi tự đan lấy chúng. Chúng khá dài, lên tới trên đầu gối, xem này…”
Một lát sau nàng nghe thấy tiếng mình thì thầm:
“Ồ, anh… anh cũng vẫn y hệt, y hệt như hồi nào!”
***
Sau lần tạm dừng đó họ lại đi tiếp, Inger ngồi lên, nắm lấy dây cương. “Tôi cũng có mua một gói cà phê,” nàng nói. “Nhưng tối nay anh không thể nếm được, vì nó chưa được rang lên.”
“Chưa cần tới nó tối nay đâu,” anh nói.
Một giờ sau mặt trời lặn xuống, và trời trở lạnh hơn. Inger xuống xe đi bộ. Họ cùng quấn chặt hơn tấm mền quanh Leopoldine, và mỉm cười khi thấy nó có thể ngủ ngon đến thế. Hai vợ chồng lại trò chuyện với nhau trên đường. Nghe thấy giọng nói của Inger thật là một niềm vui thú; giờ đây không ai có thể nói rõ ràng hơn nàng được.
“Có phải chúng ta đã có bốn con bò cái?” Inger hỏi.
“Nhiều hơn,” Isak đáp một cách tự hào. “Chúng ta có tám con.”
“Tám con bò cái!”
“Nghĩa là tính cả con bò đực.”
“Anh có bán được chút bơ nào không?”
“Có, và trứng nữa.”
“Cái gì, giờ chúng ta có cả gà nữa à?”
“Phải, tất nhiên là chúng ta có. Và một con heo nữa.”
Inger ngạc nhiên với tất cả những chuyện này đến nỗi nàng hoàn toàn quên mất bản thân mình, và dừng lại một lúc. “Xùy, đứng lại!” Và Isak rất tự hào, nói tiếp, cố áp đảo nàng hoàn toàn.
“Cái ngài Geissler đó,” anh nói, “cô nhớ ông ta chứ? Gần đây ông ta đã quay lại.”
“Ồ?”
“Tôi đã bán cho ông ta một mỏ đồng.”
“Thế sao! Cái gì chứ, một mỏ đồng?”
“Phải, đồng. Ở trên đồi, nằm ở phía bắc dòng nước.”
“Anh… anh không có ý nói là ông ta đã trả tiền cho anh để mua nó chứ?”
“Phải, ông ta đã làm thế. Geissler không phải là người mua mà không trả tiền.”
“Vậy anh đã có bao nhiêu?”
“Ừm. Chà, cô không tin nổi đâu, tới hai trăm Daler.”
“Anh có hai trăm Daler!” Inger kêu lên, một lần nữa dừng xe lại với một tiếng “Xùy!”
“Vâng, tôi có. Và tôi đã trả hết tiền mua đất từ lâu rồi,” Isak nói.
“Chà, anh thật là một điều kỳ diệu, đúng vậy!”
Thật sự, việc trông thấy Inger hoàn toàn kinh ngạc và biến nàng thành một người vợ giàu có là một niềm vui thú. Isak không quên nói thêm rằng anh không mắc nợ ở cửa tiệm hay bất kỳ chỗ nào khác. Và anh không chỉ có hai trăm Daler của Geissler chưa đụng đến, mà còn nhiều hơn thế – thêm một trăm sáu mươi Daler nữa. Phải, họ nên biết ơn Thượng đế!
Họ lại trò chuyện về Geissler; Inger có thể kể ông ta đã giúp nàng được trả tự do như thế nào. Nói cho cùng, dường như đó không phải là một công việc dễ dàng cho ông ta; ông đã mất một thời gian dài để tiến hành công việc và đã tới gặp viên giám đốc rất nhiều lần. Geissler cũng đã viết thư cho một người nào đó trong số ủy viên Hội đồng Nhà nước, hoặc ai đó khác có quyền cao chức trọng; nhưng ông đã làm việc này sau lưng viên giám đốc, và khi nghe thấy chuyện này viên giám đốc đã nổi cơn thịnh nộ, không có gì phải ngạc nhiên về điều đó. Nhưng Geissler không hề e sợ; ông yêu cầu xem xét lại vụ án, một phiên tòa mới, một cuộc kiểm tra mới, và mọi thứ. Và sau đó đức vua phải ký.
Vị cựu Lensmand Geissler luôn là một người bạn tốt với cả hai vợ chồng họ, và họ thường tự hỏi vì sao; ông ta chẳng nhận được thứ gì từ điều đó ngoài lời cám ơn nghèo nàn của họ – đó là điều mà họ không thể hiểu nổi. Inger đã nói chuyện với ông ta ở Trondhjem, và không thể hiểu được ông ta. “Có vẻ như ông ta không quan tâm chút nào tới bất kỳ một ai trong làng trừ chúng ta ra,” nàng giải thích.
“Ông ta đã nói thế sao?”
“Phải. Ông ta nổi giận với dân làng ở đây. Ông ta sẽ chỉ cho họ thấy, ông ta bảo thế.”
“Thế à!”
“Và một ngày nào đó họ sẽ hiểu ra, và thấy tiếc nuối vì đã đánh mất ông ta, ông ta bảo thế.”
Họ đã tới chỗ bìa rừng, và đã nhìn thấy ngôi nhà của mình. Ở đó có nhiều tòa nhà hơn trước, và tất cả đều được sơn phết một cách đẹp đẽ. Inger gần như biết lại nơi chốn này lần nữa, và đứng lặng người đi.
“Anh, anh không nói rằng đó là chỗ của chúng ta chứ, tất cả các thứ đó?” Nàng cảm thán.
Cuối cùng bé Leopoldine đã thức giấc và ngồi dậy, lúc này đã nghỉ ngơi đầy đủ; họ bế nó ra và để cho nó đi bộ.
“Bây giờ chúng ta lên chỗ đó phải không?” Nó hỏi.
“Phải. Nó là một nơi xinh đẹp, phải không?”
Có những hình thù bé nhỏ đang chuyển động ở cạnh ngôi nhà; đó là Eleseus và Sivert, đang tiếp tục dõi nhìn. Lúc này chúng đang chạy ùa tới. Inger bị xâm chiếm bởi một cơn lạnh đột ngột – một cơn lạnh đáng sợ trong đầu, với tiếng khụt khịt và tiếng ho – thậm chí đôi mắt nàng đỏ tấy lên và rưng lệ. Đi tàu luôn khiến cho người ta mắc phải một cơn cảm cúm đáng sợ – khiến mắt người ta ướt đẫm các thứ!
Nhưng khi hai cậu con trai chạy đến gần, chúng đột ngột dừng lại và nhìn chòng chọc. Chúng đã quên mẹ chúng trông như thế nào, và chúng chưa hề nhìn thấy cô em gái nhỏ của mình. Nhưng cha chúng – chúng không hề nhận ra anh cho tới khi anh tới thật gần. Anh đã cắt sạch bộ râu rậm của mình.
