Vũ điệu buồn của chữ

Nguyễn Trung Bình hớn hở khoe với tôi, “Bình đã vượt qua được cái đỉnh của Trẻ dáng nâu rồi anh ạ. Mười năm rồi mới vượt qua được cái bóng của nó...Vừa làm một bài thơ dài, hay lắm!”

Bài thơ quá dài, Bình không thể nhớ hết để đọc cho tôi nghe. Cũng chẳng có bản nháp để tôi đọc thử xem sao. Nhưng tôi tin. Tin và vô cùng hy vọng, rằng Bình thật đã sự vượt qua cái bóng núi tinh thần của chính bản thân.

Nói nghe thì lố bịch, buồn cười và đầy mâu thuẫn, vì tôi chưa hề bao giờ nghĩ một cách nghiêm túc và tự mãn rằng mình là một nhà văn nhà thơ chi hết. Thế nhưng thật sự tôi cũng đã bị cái bóng núi tinh thần ấy ám ảnh suốt bấy lâu. Muốn làm mới bản thân mình. Muốn tìm ra một con đường mới chứ không lặp lại những lối mòn của người và của chính ta. Tôi nhớ có loáng thoáng đọc ở đâu đó một bài phỏng vấn Nguyễn Ngọc Tư. Trong đó Tư bảo rằng cô cứ viết chơi chơi thôi, chẳng đặt nặng vấn đề sứ mệnh của nhà văn chi chi cho nhức đầu nhức óc. Nhưng tôi biết, tận thâm tâm Tư nghĩ điều ngược lại, và cô đã hành động ngược lại với tự nhận định quá đỗi nhẹ nhõm đó của mình. Tư viết nhiều nhưng rất nghiêm túc, và rất hay, sâu sắc nữa. Và cả Tư cũng thế, cũng “muốn làm mới mình”, với một Cánh đồng bất tận. Thỉnh thoảng, đọc những bài tạp văn của Tư rải rác trên báo này báo nọ, tôi giật mình. Giật mình và cũng thầm mừng cho Tư. Bút lực đã ngày càng sung mãn, tư duy đã ngày càng chín rộ trên cái nền câu chữ duyên dáng miệt vườn riêng biệt của Tư. Tư đã vượt rất xa, bay rất cao so với cái thời của Ngọn đèn không tắt.

Trông người lại ngẫm đến mình. Tôi không ưa cái thói ca tụng, tán dương lẫn nhau hoặc chửi bới đả kích lẫn nhau quá trớn và lố bịch trên báo chí của nhiều cây bút cùng phe cánh hoặc khác phe cánh hiện nay. Nhưng đôi khi tôi cũng nghĩ khác đi. Rằng, thôi mà, nói cho cùng cái kiếp văn chương vốn là mệnh bạc, có được thì cũng chỉ chút hư danh sáo rỗng, mà mất thì quá nhiều, đủ thứ: sức khoẻ, thời gian, có khi còn đánh mất cả hạnh phúc đời thường, tự chôn thân vào cái lăng tẩm sống vừa của lòng kiêu mãn vừa của sự tự nghi hoặc về tài năng bản thân. Thế nên ca tụng nhau chút chút, nâng bi nhau chút chút cũng là việc đáng làm, cần làm trong một thế giới mà văn chương xem ra ngày càng bị người đời rẻ rúng. Không ai biết đến bạn ta, đến ta, thì ta gồng người làm một cú tuyên dương tán phét hoặc vỗ ngực xưng tên hoa lá cành phèng la trống thổi cho inh ỏi điếc tai thiên hạ, cho rỡ ràng rún rẩy một phen nào. Cho anh tài ba miền biết tên biết tuổi. Cho may ra cũng được người đời biết rằng ta là bực tài danh thi phú, đại danh tác dưới mắt không người... Hoặc ta, bạn ta có bị chửi tơi bời tơi tả thì cũng hay lắm chứ sao! Miễn là cái tên của ta cứ xuất hiện đều đều trước mắt bàn dân thiên hạ. Ở đời, cái sự buồn nhất là không ai biết đến tên mình. Còn người ta có đọc, có thích văn thơ của mình hay không thì...hạ hồi phân giải!

Cái sự viết lách sáng tác đáng buồn như thế. Cái sự phê bình càng tệ hại. Điểm lại tên tuổi của những nhà tự xưng hoặc được xưng tụng là nhà phê bình ở Việt Nam hiện nay, xem ra chẳng ai đáng mặt. Ở một hội nghị bàn tròn văn chương (chơi hay thật, thật hay chơi?!) có cái tên là Cafe van hoc thang 7 gì gì đó mới đây ở Sài Gòn, co' người đã lặp lại một nan đề cũ rích: “Con gà hay cái trứng có trước?”. Bởi vì, anh sáng tác thì đòi anh phê bình phải hay cái đã, cậu phê bình hay, đúng thì tớ mới có cảm hứng mà viết lách hăng say hưng phấn chứ! Anh phê bình (trong vòng giới hạn cuộc hội đàm) lại bảo các cậu có sáng tác được cái đếch gì cho ra hồn đâu mà bảo tớ phê bình cho hay cho đúng!

Nhiều khi tôi cứ nghĩ thôi cứ viết, đếch cần ai đọc cả! Nhưng rồi lại nghĩ, viết mà chẳng có người đọc thì viết để làm gì nhẩy? Viết xong liệng vào ngăn kéo như các cụ ngày xưa ở Nga cũng chẳng xong. Bây chừ, đa phần người ta viết trên máy vi tính, và nếu lâu lâu mà cái máy nó chơi khăm ta một phen, làm bộ nhức đầu sổ mũi một phen, thì ôi thôi, đi toong cả mớ. Làm sao mà lưu lại chút di cảo cho con cháu hậu sinh!

Nghĩ thì nghĩ thế, nhưng nào có viết được cái quái gì đâu!!

Tôi giờ đây như một kẻ luyện công quá trớn bị tẩu hỏa nhập ma. Cái lợi cái danh thì cũng ham như thiên hạ người đời. (Dù sao tôi cũng là người trần mắt thịt, bạn ơi!). Mà tài năng thì tự xét vốn trong vòng hạn chế. Muốn viết, mê viết mà viết ngày càng không ra chữ. Muốn làm thơ ngây thơ hồn hậu như hồi mới lớn, mới biết yêu, cứ nghĩ thế nào thì tuôn ra thế ấy cũng không thể nào được nữa. Thơ chẳng còn bao dung dễ dãi với tôi. Làm thơ không tiến bộ nổi, tôi chuyển sang ... viết văn xuôi. Nhưng những gì tôi viết ra chẳng mấy khi làm tôi hài lòng. Tôi như một gã độc hành. Như con sói ốm yếu bị bầy đàn ruồng bỏ vì không chịu được cái thói kết bè kết đảng, săn mồi theo đàn của buổi hiện thời.

Viết thì không ổn. Mà không viết thì nhấp nha nhấp nhổm như ngồi trên đống lửa, tâm bất an, thân bất định.

Nhiều khi tôi nhớ Vũ Ngọc Giao. Tôi nhớ những cuộc chè chén say sưa. Nhớ những phen Giao đọc thơ bốc phét tục tĩu. Nhớ những phen Giao bất mãn, thô lỗ, chửi đời, chửi người... Nhưng có một Vũ Ngọc Giao khác mà tôi biết, một đêm ngồi trong căn nhà trọ của dịch giả Nguyễn Tiến Văn, ôm đàn thả hồn theo những điệu khúc flamenco rực lửa. Mắt lim dim và ánh nhìn ngây thơ, trong sạch như một trẻ sơ sinh. Giao là người sinh bất phùng thời. Có chút tài nhưng không có đất đứng.

Trông người lại ngẫm tới mình... Tôi phải chăng là một bản sao của Vũ Ngọc Giao ngày sau? Ôi nghĩ đến mà kinh hãi rợn người!

Ma lực của con chữ là gì? Để những người như tôi, như Giao, như Bình... cứ phải quay cuồng đảo điên vì nó. Mất ăn mất ngủ vì nó. Yêu nó như yêu một người con gái đẹp nhưng quá cao xa khó lòng với tới.

Đã gần một năm nay tôi không viết gì hết. Chỉ ráng ngồi vất vả cày bừa dịch này dịch nọ để kiếm cơm. Vậy mà, hôm qua nghe lời khoe hớn hở của Bình, những con chữ lại rủ nhau chập chùng vây quanh tôi, với những vũ điệu buồn bất tận.

14/7/2007